GM Gukesh Dommaraju

Ponieważ Dommaraju jest imieniem odojcowskim, do zawodnika należy zwracać się używając imienia Gukesh.

Pochodzący z Indii GM Gukesh Dommaraju to aktualny mistrz świata w szachach, który zdobył tytuł w dniu 12 grudnia 2024 r., pokonując w Meczu o Mistrzostwo Świata FIDE 2024 GM-a Ding Lirena. Gukesh jest najmłodszym niekwestionowanym mistrzem świata w historii — został nim w wieku 18 lat i sześciu miesięcy, bijąc poprzedni rekord należący do GM-a Garry’ego Kasparova, który w 1985 roku zdobył tytuł w wieku 22 lat i siedmiu miesięcy. W kwietniu 2024 r. Gukesh wygrał Turniej Kandydatów FIDE 2024 (9 pkt w 14 partiach) i został najmłodszym pretendentem do tytułu mistrza świata w histiorii.

Gukesh zasłynął również tym, że został drugim najmłodszym arcymistrzem w historii szachów. Dokonał tego w styczniu 2019 r. w wieku 12 lat, 7 miesięcy i 17 dni—do pobicia rekordu GM-a Sergeya Karjakina zabrakło mu zaledwie 17 dni. W lipcu 2022 r. jako czwarty najmłodszy zawodnik w historii uzyskał ranking 2700 Elo.  We wrześniu 2023 r. zajmował ósmą pozycję na liście rankingowej FIDE i został najwyżej notowanym szachistą w Indiach, przerywając tym samym 37-letnie panowanie GM-a Viswanathana Ananda.

• Początki kariery (od 2013 do 2018)
• Drugi najmłodszy arcymistrz w historii (2019)
• Niedawne sukcesy turniejowe (od 2019 do 2020)
• Uczestnik Turnieju Kandydatów i pretendent do tytułu mistrza świata (2023-24)
• Mistrz świata

Początki kariery (od 2013 do 2018)

Gukesh nauczył się grać w szachy w wieku siedmiu lat, co jest raczej późnym wiekiem w porównaniu do innych młodych talentów. Na przykład, arcymistrzowie Karjakin oraz Magnus Carlsen nauczyli się zasad królewskiej gry już w wieku pięciu lat, a niektórzy inni szachiści zaczynali nawet jeszcze wcześniej.

Tak czy inaczej, Gukesh, który urodził się w Chennai, w tym samym mieście co Anand, z pewnością częściowo zawdzięcza swój szachowy rozwój właśnie środowisku, w którym przebywał od najmłodszych lat. W szachy zaczął grać w szkole, która należała do sieci szkół Velammal w Chennai, odpowiedzialnej za wypuszczenie takich talentów jak GM Murali Karthikeyan, GM Aravindh Chithambaram, czy też GM Praggnanandhaa R. Pierwszy szkolny trener Gukesha, p. Bhaskar, pomógł młodemu szachiście wkroczyć na listę rankingową FIDE już w ciągu sześciu miesięcy od momentu poznania zasad gry.

Dwa lata później, gdy trenował go p. Vijayanand, Gukesh zaczął odnosić sukcesy na arenie międzynarodowej. W Mistrzostwach Szkół w 2015 r. był najlepszy w kategorii do lat 9 i uzyskał tytuł kandydata na mistrza FIDE (CM). Rok 2018 obfitował w jeszcze większe sukcesy. W Mistrzostwach Azji Juniorów zdobył pięć złotych medali: w szachach klasycznych w kategorii do lat 12, w szachach szybkich i błyskawicznych w kategorii do lat 12 oraz w drużynowych mistrzostwach w szachach szybkich i błyskawicznych do lat 12. Co ważniejsze, w tym samym roku Gukesh zdobył tytuł mistrza juniorów do lat 12 na Mistrzostwach Świata Juniorów, zdobywając 10 pkt w 11 partiach.

W tym samym czasie, 11-letni Gukesh zaczął również wypełniać normy na tytuł mistrza międzynarodowego. Pierwszą z nich zdobył na turnieju First Friday, który odbył się w październiku 2017 r. w Puchong, w Malezji, kilka tygodni po tym, jak zaczął treningi ze znanym trenerem z Indii GM-em Vishnu Prasanną (wieloletnim sekundantem reprezentanta Indii GM-a Baskarana Adhibana). Drugą normę na IM-a Gukesh zdobył podczas turnieju Moscow Open w 2018 r, a trzecią na zawodach Cappelle la Grand Open w marcu 2018 r., gdzie zakończył turniej z wynikiem 7 pkt z 9 możliwych. Tytuł mistrza międzynarodowego zdobył w wieku 11 lat, dziewięciu miesięcy i dziewięciu dni.

Gukesh niemal natychmiast zaczął walkę o zostanie najmłodszym arcymistrzem w historii szachów. W kwietniu 2018 r., po zdobyciu tytułu mistrza Azji w kategorii do lat 12, w turnieju Bangkok Open zdobył swoją pierwszą normę arcymistrzowską. Miał wówczas sporo szczęścia, ponieważ w jednej z partii pokonał GM-a Nigela Shorta tylko dlatego, że ten w wygrywającej pozycji zapomniał przełączyć zegar. Drugą normę uzyskał w turnieju dla arcymistrzów Orbis 2, zdobywając 7,5 pkt w dziewięciu partiach i zwiększając swój ranking o 21 oczek. W grudniu 2018 r. na turnieju Sunway Sitges Chess Festival miał szansę na zdobycie ostatniej normy, dzięki czemu zostałby najmłodszym arcymistrzem w historii, jednak zabrakło mu do tego pół punktu—w ostatniej partii, którą musiał wygrać, udało mu się jedynie zremisować.

„Przez dwa dni czułem się bardzo zawiedziony” – powiedział Gukesh w wywiadzie dla ESPN. „Potem wziąłem się w garść”. W poradzeniu sobie z rozczarowaniem pomógł mu jego trener: „Starałem się, by nie czuł presji związanej z pogonią za tytułem arcymistrza” – powiedział Prasanna i dodał: „Powiedziałem mu, że to nie jest największe osiągnięcie, jakie można zdobyć i że jest wiele osób wokół nas, które osiągnęły dużo bardziej wymagające cele”.

Drugi najmłodszy arcymistrz w historii (2019)

W dniu 15 stycznia 2019 r. Gukesh został drugim najmłodszym arcymistrzem w historii szachów, zdobywając swoją trzecią, ostatnią normę podczas 17. edycji turnieju Delhi International Grandmaster Open. Miał wtedy dokładnie 12 lat, 7 miesięcy i 17 dni, co oznacza, że do pobicia rekordu Karjakina zabrakło mu zaledwie 17 dni.

Zdobycie tytułu GM-a wymagało od Gukesha wielu podróży. Od zdobycia pierwszej normy na IM-a do ostatniej na GM-a, tj. na przestrzeni 16 miesięcy, młody Hindus zagrał w ponad 30 turniejach. Łącznie rozegrał w tym czasie 276 partii w 13 różnych krajach.

„Dziś jest wielki dzień i jestem niezwykle szczęśliwy i dumny z Gukesha” – powiedział Prasanna w wywiadzie dla Chess.com. „Na tle konkurencji wyróżnia go przede wszystkim umiejętność strategicznego myślenia. Jego zdolność przyswajania wiedzy i chęć uczenia się pozwolą mu zajść daleko”.

Niedawne sukcesy turniejowe (od 2019 do 2020)

Po zdobyciu tytułu arcymistrza jako drugi najmłodszy gracz w historii, Gukesh dalej z powodzeniem grał w turniejach.

Dwa miesiące po zdobyciu GM-a 13-latek zajął wspólne drugie miejsce w 9. edycji turnieju HD Bank Open, która odbyła się w marcu 2019 r. w Ho Chi Minh City, w Wietnamie. Gukesh ukończył wówczas turniej, zdobywając 7 pkt z 9 możliwych, a jego performance rating w turnieju wyniósł 2700. Do zdobywcy pierwszego miejsca, GM Wanga Hao, któremu w ostatniej partii do wygrania rozgrywek wystarczał remis, Gukesh stracił zaledwie pół punktu.

Rok 2020 rozpoczął się dla Gukesha wyśmienicie. Swoje pierwsze turniejowe zwycięstwo odniósł w lutym, wygrywając turniej zorganizowany w 110. rocznicę powstania klubu szachowego Hillerod Chess Club w Danii. Gukesh rozpoczynał zawody rozstawiony z nr. 2, tuż za Chińczykiem GM Chongshengiem Zengiem, a ukończył je na samotnym pierwszym miejscu, zdobywając 8 pkt w 9 partiach.

Dobra passa towarzyszyła Gukeshowi również w kolejnym turnieju. Tydzień po wygranej w Hillerod Chess Club, Gukesh zdobył 7,5 pkt z 9 możliwych na turnieju szachowym Cannes Chess Festival 2020. Gukesh wygrał turniej, nie ponosząc ani jednej porażki, a jego performance rating wyniósł 2667. Młody Hindus o pół punktu wyprzedził arcymistrzów Chongshenga i Lamarda Guillaume'a. Drugi ze wspomnianych przed chwilą turniejów był dla Gukesha bardziej wymagającym testem, ponieważ w zawodach w Cannes wystąpiło więcej niż dziesięciu arcymistrzów.

Na Olimpiadzie Szachowej FIDE 2022 Gukesh zdobył ze swoja drużyną brązowy medal, a za najlepszy występ na pierwszej szachownicy (9/11 i performance rating 2867) otrzymał również indywidualne złoto.

Uczestnik Turnieju Kandydatów i pretendent do tytułu mistrza świata (2023-24)

W 2023 r. kariera juniorska Gukesha nie zwalniała tempa—reprezentant Indii w czerwcu wygrał w internetowych rozgrywkach Junior Speed Chess Championship. W turnieju pucharowym z udziałem ośmiu zawodników pokonał m.in. IM-a Emina Ohanyana, GM-a Pranava V oraz GM-a Raunaka Sadhwaniego. W lipcu Gukesh przekroczył granicę 2750 Elo na liście rankingowej FIDE – nikt inny w tak młodym wieku nie osiągnął wcześniej tak wysokiego rankingu. W grudniu Gukesh wygrał turniej Chennai Masters, co pomogło mu zająć pierwsze miejsce w klasyfikacji generalnej cyklu FIDE i zakwalifikować się do Turnieju Kandydatów 2024.

Gukesh z pewnością nie przystępował do Turnieju Kandydatów, który rozpoczął się 4 kwietnia 2024 r., w roli faworyta, jednak już po piątej rundzie zajmował wspólne pierwsze miejsce. Przegrana z GM Alirezą Firouzją w siódmej rundzie turnieju okazała się jedynie zupełnie niegroźną turbulencją, choć do 11. rundy Gukeshowi nie udało się odzyskać pierwszego miejsca w tabeli. Sytuacja zmieniła się po 12. i 13. rundzie, w których reprezentant Indii odniósł dwa zwycięstwa z rzędu, najpierw pokonując GM-a Nijata Abasova, a następnie ogrywając Firouzję.

Wygrana z Firouzją pozwoliła Guekshowi wyjść na samotne prowadzenie tuż przed ostatnią rundą, jednak tuż za nim znajdowało się aż trzech przedturniejowych faworytów: GM Hikaru Nakamura, GM Fabiano Caruana, a także triumfator dwóch poprzednich Turniejów Kandydatów, GM Ian Nepomniachtchi. Co ciekawe, w ostatniej rundzie cała czwórka rywalizowała właśnie między sobą: Gukesh podejmował Nakamurę, a Caruana mierzył się z Nepomniachtchim.

Zwycięstwo gwarantowało Gukeshowi wygraną w turnieju, przegrana przekreślała jego szanse na ostateczny triumf, natomiast remis dawał mu przynajmniej dogrywkę ze zwycięzcą pojedynku Caruana-Nepomniachtchi… oczywiście przy jednoczesnym zwycięstwie jednego z zawodników.

W partii z Amerykaninem grający czarnymi Gukesh nigdy nie miał żadnych poważniejszych problemów i komfortowo zremisował. W tym samym czasie Caruana naciskał na Nepomniachtchiego, ale po 30. posunięciu grał praktycznie cały czas w niedoczasie i ostatecznie nie zrealizował swojej przewagi.

Gdy w 109. ruchu Caruana ze smutkiem w oczach zobaczył, że nie ma już szans na grę na wygraną, zaproponował Nepomniachtchiemu remis, który ten również bardzo niechętnie przyjął. W tym samym momencie Gukesh został oficjalnym pretendentem do tytułu mistrza świata. Teraz przyjdzie mu się zmierzyć z Dingiem.

W ramach przygotowań do Meczu o Mistrzostwo Świata Gukesh zagrał na pierwszej szachownicy w drużynie Indii podczas 45. Olimpiady Szachowej we wrześniu 2024 r.. Zdobył 9/10 punktów, osiągnął ranking 2794 (piąte miejsce na świecie), a Indie zdobyły złoty medal (Gukesh zdobył również złoty medal w klasyfikacji indywidualnej).

Mecz o Mistrzostwo Świata pomiędzy Gukeshem a Ding Lirenem odbywał się od 25 listopada do 12 grudnia 2024 roku i był niezwykle wyrównanym pojedynkiem. Gukesh przegrał pierwszą partię, ale wrócił do gry, wygrywając trzecią. Następnie miała miejsce seria intensywnych partii zakończonych remisami, aż w 11. partii Gukesh przełamał impas i wygrał. Ding natychmiast się zrewanżował, wygrywając partię nr 12. Przedostatnia partia zakończyła się remisem, więc o wszystkim miała zadecydować partia nr 14. Gdyby padł w niej remis, zawodnicy graliby dogrywkę w szachach szybkich, natomiast zwycięstwo któregokolwiek z graczy, zakończyłoby mecz. Dogrywki wydawały się nieuniknione aż do 55. ruchu Dinga, w którym Chińczyk popełnił fatalny błąd, a trzy posunięcia później Gukesh został mistrzem świata.

Mistrz świata

Wydaje się, że Gukeshowi sprzyja dosłownie wszystko. Uczęszczał do powszechnie szanowanej szkoły w Indiach (Velammal School), ma najwyższej klasy trenera w postaci Prasanny, a jego ojciec, chirurg laryngolog, poświęca swoją karierę, by towarzyszyć synowi w turniejach.